Maddeden Gelen Enerji
Ticari nükleer santraller nükleer enerjiden elektrik
üretmek amacıyla geliştirilmiş düzeneklerdir. Dünyada
nükleer reaktörlerin farklı ülkeler tarafından farklı
türleri geliştirilmiştir. Bu türlerden birçoğu zaman
içinde yok olup gitmiş, sadece çok az bir kısmı
reaktörlerin ticari hale gelebilmesi için gerekli uzun,
zor ve maliyetli süreçleri geçebilmiştir. Bazı türler de
başarılı bir ticarileştirme sürecinin ardından,
günümüzde tercih edilmediği için yok olma süreci
yaşamaktadır. Nükleer reaktörler genellikle soğutucu
olarak kullanılan malzemeye göre sınıflandırılmaktadır.
2015 yılı itibariyle kullanılan ticari reaktörlerin
yaklaşık %85'i soğutucu olarak evlerimizde de
kullandığımız suyu kullanmaktadır. Bu tip reaktörlere
"Hafif-Su Reaktörleri" (Light Water Reactors) adı
verilmektedir. Hafif-su Reaktörleri de kendi içinde iki
farklı türe ayrılmıştır. Bunlar basınçlı-su reaktörleri
(Pressurized Water Reactor-PWR) ve kaynar-su
reaktörleridir (Boiling Water Reactor-BWR). Ruslar
kendilerine has basınçlı ve kaynar su reaktörleri
geliştirmiştir. Ruslar, geliştirdikleri basınçlı-su
reaktörlerine VVER, kaynar su reaktörlerine de RBMK
adını vermişlerdir. Çernobil kazası RBMK türü bir
reaktör yaşanmıdığı için bu türdeki reaktörlerin sayısı
zaman içinde hızla azaltmış, bugün sadece Rusya'da az
sayıda nükleer santralde kullanılmaktadır. Batı türü
kaynar su reaktörlerinin (BWR) geleceği de Fukushima
kazasının ardından belirsizliğe girmiştir.
Dünyadaki ticari reaktörlerin geride kalan %15'i,
soğutucu olarak ya gaz (GCR) ya da ağır-su (PHWR)
kullanmaktadır. Gaz soğutmalı ticari reaktörler sadece
İngiltere'de taban bulabilmişdir. İngilizler bu
reakröleri PWR türü reaktörlerle değiştirmek
istemektedir. Ağır-su reaktörleri de uzun zamandır
sipariş edilmemektedir. Bir de bazı ülkeler tarafından
ticarileştirmeye çalışılan soğutucu olarak ağır-metal
(sodyum) kullanan reaktörler (FBR) bulunmaktadır. FBR
türünün ticarileştirme çalışmaları daha henüz
tamamlanmamıştır.
Yandaki dağılımdan da görüldüğü gibi dünyada en yaygın
olarak kullanılan tür basınçlı su reaktörleridir (PWR).
Zaten dünyada gelecekte kurulabileceği düşünülen reaktör
türleri ya batı türü PWR'lar, ya da bunların Rus
eşdeğeri olan VVER'lerdir. Dünyadaki ticari reaktörlerin
yarıya yakın kısmı PWR'lardan oluşmuştur. Bunu %18'lik
bir payla kaynar su reaktörleri (BWR) izlemektedir.
Nükleer reaktörleri
sınıflandırma yöntemlerinden bir tanesi de bölünme
(fisyon) tepkimesine neden olan nötronların enerjisidir.
Eğer bir reaktörde termal nötronlar fisyon
tepkimelerinin çoğuna neden oluyorsa, bu tür reaktörlere
“termal reaktör (thermal reactor)”, hızlı nötronlar
fisyon tepkimelerinin çoğuna neden oluyorsa, bu tür
reaktörlere de “hızlı reaktör (fast reactor)” adı
verilmektedir. Termal reaktörlerde nötronları
yavaşlatmak amacıyla yavaşlatıcı malzemesi
kullanılırken, hızlı reaktörlerde kullanılmamaktadır.
Dünyada ticari reaktörlerin %99’dan fazlası termal
reaktör sınıfına girmektedir (PWR, BWR, PHWR, VVER,
RBMK, GCR/AGR). Sadece FBR türü reaktörler hızlı reaktör
sınıfına girmektedir.
Ticari reaktörler hakkında
daha fazla bilgi için yandaki bağlantı tuşlarını
kullanabilirsiniz.